+
Sjoerd van Faassen (1949) is werkzaam bij het Letterkundig Museum. Hij schreef eerder in De Parelduiker over Ter Braak en F.J.H. Lousberg en over De Gemeenschap en de Spaanse Burgeroorlog.
1
Geciteerd naar Bernhard Martin, Dichtung und Ideologie: Volkisch-nationales Denken im Werk Rudolf Georg Bindings, Frankfurt am Main-New York 1986, p. 7.
2
Jan-Pieter Barbian, Literaturpolitik im ‘Dritten Reich’. Institutonen, Kompetenzen, Betatigungsfelder, Frankfurt am Main 1993, p. 29-32 en p. 34.
3
Zie ook Paul Buurman, Duitse literatuur in de Nederlandse dagbladpers 1930-1955. Een historisch-documentair receptie-onderzoek, Amsterdam 1996. Buurmans onderzoek is echter uitsluitend gebaseerd op nrc, De Standaard, De Tijd en Het Volk; als het onderzoek zich had uitgestrekt tot een dagblad als Het Vaderland waarin Ter Braak intensief aandacht aan Duitse emigranrenliteratuur besteedde, zou het beeld er naar alle waarschijnlijkheid anders uitzien. (Zie Menno ter Braak, De artikelen over emigrantenliteratuur 1933-1940 (ed. Francis Bulhof), ‘s-Gravenhage 1980; en Hans Würzner, ‘Menno ter Braak en de Duitse letterkunde’, in Tirade 193-194 (januari-februari 1974), p. 52-65.)
4
Zie Frank van Vree, De Nederlandse pers en Duitsland 1930-1939. Een studie over de vorming van de publieke opninie, Groningen 1989, p. 34.
5
Zie voor dit conflict tussen Ter Braak en Het Vaderland: H. van Galen Last, ‘Een scholastische fiktie’, in Tirade 193-194 (januari-februari 1974), p. 4-11; en Frank van Vree, De Nederlandse pers en Duitsland 1930-1939 (noot 4), p. 139-141.
6
Paul Stoop, Niederlandische Presse unter Druck. Deutsche auswartige Pressepolitik und die Niederlande 1933-1940, Munchen 1987, p. 211-241.
7
Letterkundig Museum, Den Haag, collectie Ter Braak, sign. B.802 B.1.
8
Zie Thomas Mann, Briefwechsel mit Autoren. Rudolf Georg Binding, Bertolt Brecht, Hermann Broch [enz.] (ed. Hans Wysling), Frankfurt am Main 1988, p. 20.
9
Deze brief is door Roelants aan Ter Braak doorgezonden en berust evenals een doorslag van Roelants’ antwoord aan Binding in de collectie van het Letterkundig Museum, Den Haag, sign. R.582 B. 1/2. De Duitse vertaling van Ter Braaks kritiek die Binding in zijn brief Roelants in het vooruitzicht stelde, is niet weergevonden. Er bevindt zich geen verdere correspondentie met Binding in Roelants’ archief dat berust bij het Archief en Museum voor het Vlaamse Cultuurleven, Antwerpen, sign. R.5845.
10
De Duitse schrijver Alfons Paquet (18811-1944) had tegen de verwijdering van Heinrich Mann uit de Preußische Akademie geprotesteerd. Wat de relatie tussen Roelants en hem was, is mij niet bekend. Binding had op 6 april 1933 aan Paquet geschreven: ‘Ich freue mich ausserordentlich dass Hauptmann der gleichen Anschauung ist wie ich: dass wir namlich der Nation dienen der wir angehoren und kernen Anlass haben aus der Akademie der Kunste auszutreten wenn eine Regierung wechselt. Die Akademie hat fur die Freiheit des kunstlerischen Schaffens zu wachen und nicht über die Freiheit politischer Äusserungen. […] Ich bedaure in dieser Beziehung anderer Ansicht zu sein als Sie, bedaure noch mehr den Verlust eines Kollegen für mich […].’ (Zie Rudolf G. Binding, Die Briefe (ed. Ludwig Friedrich Barthel), Hamburg 1957, p. 182.)
11
Roelants zou pas in november 1937 voor de Vlaamsche Vereeniging van Letterkundigen de zgn. Hoogdagen der Vlaamse Letteren organiseren, tijdens welke de Vlaamse literatuur met het buitenland werd geconfronteerd.
12
W. Otterspeer, Huizinga voor de afgrond. Het incident-Von Leers aan de Leidse universiteit in 1933, Utrecht 1984.
13
Kent W. Hooper, ‘Rudolf Alexander Schröder: Nationalist poetry and Flemish literature’, in The ideological crisis of Expressionism. The literary and artistic German war colony in Belgium 1914-1918 (ed. Rainer Rumold/O.K. Werckmeister), Columbia 1990, p. 75-96.
14
Zie voor deze conservatieve kring: S.A.J. van Faassen, ‘P.J. Bouman en De Nieuwe Orde. De geschiedenis van een nooit verschenen tijdschrift, 1937-1938’, in Maatstaf 30 (1982) 7, p. 1-16.
15
Zie voor de positie van Schröder: H.R. Klieneberger, The Christian writers of the inner emigration, The Hague-Paris 1968, m.n. p. 14-43.
16
De brieven van Binding aan Ter Braak en de doorslagen van Ter Braaks brieven aan Binding bevinden zich in de collectie van het Letterkundig Museum, Den Haag, sign. B.802 B. 1/2. Zij worden hier voor de eerste maal gepubliceerd. Kennelijke verschrijvingen zijn stilzwijgend verbeterd. In het nog bij diens erven berustende archief van Binding zijn de originelen van Ter Braaks brieven niet bewaard gebleven. (Mededeling Karel Enzian Binding, Bern.)
17
Voorzover ik heb kunnen nagaan, zijn er geen werken van Binding in Nederlandse vertaling verschenen.