[1998/4&5]
Bij dit nummer
Aan de vooravond van een nieuwe eeuw lijkt het De Parelduiker gepast terug te blikken op het leven en het werk van een man die in onze eeuw het klassieke en modern-klassieke culturele erfgoed voor velen ontsloten heeft: Johan B.W. Polak (1928-1992), uitgever, boekverkoper, leraar, verzamelaar.
Johan Polak – geboren voor de machtsgreep van Hitler, gestorven na de val van de Muur – omsloot met zijn leven de catastrofale gebeurtenissen van deze eeuw. De beleving daarvan bracht hem ertoe zich als ‘een hovenier in stiltes hof’ (Bloem) te wijden aan de schoonheid van het boek. Dat leven wordt hier door de journalist Toon Möller indringend beschreven.
Polaks naam leeft voort als de bedenker, financier en eerste directeur van uitgeverij Polak & Van Gennep. Mark Pieters, redacteur van Querido, schetst de geschiedenis van die Amsterdamse uitgeverij en haar vermaarde fonds.
Halverwege de jaren zeventig kwam het tot een breuk tussen Johan Polak en Gerard Reve, vriend en succesauteur in het Athenaeum-fonds. Kort voor zijn overlijden deed Johan Polak in een vraaggesprek met Katrien Gottlieb, dat hier is overgenomen, uit de doeken waarom.
Johan Polak liet zich voorstaan op de kwaliteit van zijn edities, in het bijzonder die van Nederlandse dichters. Bij de rol van Polak als editeur wordt door tekstbezorger prof. dr. H.T.M. van Vliet, directeur van het Constantijn Huygens Instituut voor tekstedities en intellectuele geschiedenis, uitvoerig stilgestaan.
Veel aandacht trok in 1993 de veiling van het omvangrijke boekenbezit van de verzamelaar Polak. De antiquaar Steven A. Bakker laat zijn licht schijnen over diens verzamelwoede.
Tegen het eind van zijn leven had Johan Polak de status van Bekende Nederlander bereikt, vooral dankzij een uitputtende reeks televisie-interviews. Van een van die gesprekken – waarin Polak samen met zijn vroegere compagnon Rob van Gennep ontvangen werd in een tv-uitzending van Hanneke Groenteman – is hier de tekst, voor het eerst integraal, afgedrukt.
Als afsluiting worden de woorden gegeven die prof. dr. A.D. Leeman in 1988 sprak bij het verlenen van een eredoctoraat van de Universiteit van Amsterdam aan Johan B.W. Polak.
De redactie spreekt haar dank uit jegens allen die door het verlenen van medewerking of toestemming dit dubbelnummer tot stand hielpen brengen. In het bijzonder gaat onze dank uit naar dr. R.L. Polak (Amsterdam) en Rik van Dam (Amsterdam).
Tot slot gedenken wij met groot respect Emile Henssen, die als redacteur van ons blad indertijd de aanzet gaf tot dit nummer. Hij overleed op 20 februari 1999.
De redactie
